Πονοκέφαλοι από την κατάχρηση φαρμάκων
Όλοι οι ασθενείς, οι οποίοι υποφέρουν από μία πρωτοπαθή ασθένεια κεφαλαλγίας, όπως ημικρανία ή πονοκέφαλο τάσεως, διατρέχον τον κίνδυνο να αναπτύξουν έναν πονοκέφαλο του οποίου η αιτία βρίσκετε στην υπερβολική χρήση παυσίπονων. Αυτή η εξέλιξη αναγνωρίζεται από το γεγονός ότι οι κρίσεις πονοκεφάλου διαρκούν όλο και περισσότερο και ότι χρειάζονται όλο και περισσότερα φάρμακα για να καταπραϋνθεί ο πόνος, ή από την συνεχή αύξηση των ημερών που εμφανίζονται οι πονοκέφαλοι. Πολλοί ασθενείς αισθάνονται ότι δεν μπορούν να έχουν πλέον ’’καθαρό κεφάλι’’.
Ασθενείς, οι οποίοι παίρνουν πάνω από 15 ημέρες το μήνα ένα απλό παυσίπονο (π.χ. Ασπιρίνη, Ιμπουπροφένη, Παρακεταμόλη) ή χρησιμοποιούν πάνω από 10 ημέρες μία Τριπτάνη, ένα Οπιοειδή ή ένα σύνθετο παρασκεύασμα (π.χ. Ασπιρίνη, Παρακεταμόλη και Καφεΐνη), διατρέχουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν έναν τέτοιο πονοκέφαλο. Ο πονοκέφαλος από την κατάχρηση παυσίπονων δημιουργείται συνήθως, όταν τα παυσίπονα λαμβάνονται συχνά ή και με αυξητική συχνότητα για μήνες ή ακόμη και για χρόνια. Οι προαναφερόμενοι ορισμοί προέρχονται από τη διεθνή ταξινόμηση πονοκέφαλων. Σύμφωνα με την εμπειρία όμως υπάρχουν και ασθενείς, οι οποίοι εξελίσσουν έναν τέτοιο χρόνιο πονοκέφαλο ακόμη και όταν χρησιμοποιούν λιγότερα φάρμακα.
Για ποιό λόγο δημιουργείται πονοκέφαλος από την συχνή λήψη παυσίπονων και Τριπτάνων;
Το πώς η υπερκατανάλωση από παυσίπονα και από τα ειδικά φάρμακα κατά της ημικρανίας οδηγούν στην μετατροπή προϋπαρχόντων σποραδικών πονοκεφάλων σε χρόνιο πονοκέφαλο, είναι μόνο εν μέρει γνωστό. Προφανώς σπουδαίο ρόλο παίζουν νευροβιολογικές διαδικασίες υπεύθυνες για την επεξεργασία πόνου, αλλά και ψυχολογικοί παράγοντες. Ειδικά η καλή δράση της Τριπτάνης κατά πάσα πιθανότητα οδηγεί σε μια επιταχυμένη ’’διαδικασία μάθησης’’ του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μία όλο και συχνότερη λήψη του φαρμάκου. Μελέτες έχουν δείξει, ότι η Τριπτάνες οδηγούν γρηγορότερα και σε μικρότερες δόσεις απ΄ ότι άλλες ουσίες, στην δημιουργία του χρόνιου πονοκεφάλου. Γενικά στον πονοκέφαλο από υπερκατανάλωση φαρμάκων δεν πρόκειται για μια εξάρτηση, όπως π.χ. η εξάρτηση από ναρκωτικά.
Ποιους άλλους κινδύνους κρύβει η υπερκατανάλωση φαρμάκων;
Ένα μέρος των παυσίπονων όταν λαμβάνεται πολύ συχνά μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες διαφόρων οργάνων (μείωση της λειτουργίας των νευρών, υπέρταση) και σε αλληλοεπίδρασης με άλλα φάρμακα (μείωση της αντιπηκτικής δράσης της ασπιρίνης). Εκτός αυτού η επίδραση της οξείας φαρμακευτικής αγωγής κατά του πονοκέφαλου, λόγο της υπερκατανάλωσης φαρμάκων, συνήθως δεν είναι ικανοποιητική. Για πολλούς ασθενείς η υπερβολική κατανάλωση φαρμάκων και ιδιαίτερα Τριπτάνων συνοδεύεται και από υψηλά κόστη.
Πως νοσηλεύεται ο πονοκέφαλος της υπερκατανάλωσης φαρμάκων;
Παλαιότερα πιστευόταν, ότι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την προληπτική θεραπεία πονοκεφάλων, δεν δρουν στον πονοκέφαλο από υπερκατανάλωση φαρμάκων. Αντίθετα πολυάριθμες έρευνες έχουν αποδείξει, ότι η προσωρινή διακοπή της οξείας φαρμακευτικής αγωγής οδηγεί σε μια σαφή καλυτέρευση των πονοκεφάλων. Νεότερες μελέτες όμως αποδεικνύουν, ότι συγκεκριμένες ουσίες οι οποίες δρουν στην προφύλαξη της ημικρανίας (Τοπιραμάτη, βοτουλινική τοξίνη, η οποία δρα μόνο στις χρόνιες ημικρανίες) μπορούν να βοηθήσουν επίσης στο είδος πονοκέφαλου που έχει δημιουργηθεί από την υπερκατανάλωση φαρμάκων λόγο μιας προϋπάρχων ημικρανίας. Εάν αυτό ισχύει για όλες τις ουσίες προφύλαξης της ημικρανίας δεν έχει ερευνηθεί ακόμα. Τα στοιχεία λοιπόν συμβουλεύουν, να πραγματοποιηθεί αρχικά μία αποτοξίνωση (διάλειμμα λήψης φαρμάκων) και παράλληλα να αρχίσει μία προφύλαξη σαν βάση για την υπόλοιπη θεραπεία του πονοκεφάλου. Σε ασθενείς οι οποίοι δεν αποδέχονται μία αποτοξίνωση, μπορεί να δοκιμασθεί μία αποκλειστικά φαρμακευτική αγωγή.
Κατά την διακοπή των οξέων φαρμάκων κατά του πονοκέφαλου μπορούν να παρουσιασθούν διάφορα συμπτώματα στέρησης. Αρχικά ο πονοκέφαλος μπορεί, για μερικές ημέρες, να γίνει σφοδρότερος και επίσης να παρουσιαστεί με δυνατότερα συνοδευτικά συμπτώματα, όπως ναυτία και κόπωση. Επιπλέον μπορούν να παρουσιασθούν συμπτώματα του αυτόνομου νευρικού συστήματος, όπως εσωτερική ανησυχία, αυξανόμενο ύδρωμα και καρδιοχτύπι. Τις περισσότερες φορές όμως αυτά τα συμπτώματα υποχωρούν εντός ημερών και οι ασθενείς αισθάνονται μία σαφή καλυτέρευση. Η αποτοξίνωση φαρμάκων διεξάγεται στα εξωτερικά ιατρεία ή σπανιότερα με εισαγωγή στο νοσοκομείο. Τις περισσότερες φορές μία εισαγωγή στο νοσοκομείο λόγο αποτοξίνωσης είναι απαραίτητη μόνο σε ασθενείς, οι οποίοι σύμφωνα με τις κοινωνικές τους δομές (επαγγελματικές ή ιδιωτικές συνθήκες) χρειάζονται ιδιαίτερη υποστήριξη ή επί πλέον παρουσιάζουν μία κατάθλιψη ή φοβία, ή εάν παράλληλα με τα απλά παυσίπονα και φάρμακα για ημικρανίες έχουν υπερκαταναλωθεί Οπιοειδή ή ηρεμιστικά φάρμακα ή δεν έχουν καταφέρει μια αποτοξίνωση στο παρελθόν.
Κάθε τρίτος ασθενής που υποφέρει από έναν πονοκέφαλο λόγο υπερκατανάλωσης φαρμάκων και κάνει την προσπάθεια αποτοξίνωσης, μέσα σε ένα χρόνο παθαίνει υποτροπή. Γι’ αυτό τον λόγο θα πρέπει ακόμη και μετά από την αρχικά επιτυχημένη αποτοξίνωση να συνεχιστεί μία ιατρική περίθαλψη και θεραπεία του πονοκέφαλου. Μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί, ότι η φαρμακευτική αγωγή θα ασκηθεί σωστά και θα προσαρμοστεί σωστά εφόσον χρειαστεί. Επίσης έτσι ο ασθενής μπορεί να επωφεληθεί και από άλλους τρόπους θεραπείας. Συνιστάται μία εκτενής παρακολούθηση και φροντίδα των ασθενών (π.χ. ψυχολογική στήριξη, θεραπεία συνοδευτικών ασθενειών) όπως και ένας τακτικός ιατρικός έλεγχος, συμπεριλαμβανομένης της καταγραφής των πονοκεφάλων σε ένα ημερολόγιο. Συμβουλεύεται επίσης η συνεπής διεξαγωγή προφυλακτικών μέτρων χωρίς την λήψη φάρμακων και η ένταξη των ασκήσεων αυτών στην καθημερινή ζωή. Σ’ αυτά ανήκουν π.χ. η εκμάθηση ασκήσεων ξεκούρασης, τακτικός ύπνος και τακτική ανάπαυση, καθώς επίσης και άθληση αντοχής. Με αυτόν τον τρόπο οι ασθενείς μαθαίνουν να μεταχειρίζονται υπεύθυνα την ασθένειά τους, να αποφεύγουν την λήψη οξέων φαρμάκων και να αναγνωρίζουν μόνοι τους τα προειδοποιητικά σημάδια μιας νέας υπερκατανάλωσης.
Το σημαντικότερο μήνυμα είναι, ότι ο πονοκέφαλος που δημιουργείται από την υπερκατανάλωση φαρμάκων μπορεί να αντιμετωπιστεί καλά και με επιτυχία. Στο 80 % όλων των ασθενών, οι οποίοι καταφέρνουν να διακόψουν τη συνεχή λήψη παυσίπονων, ο πονοκέφαλος καλυτερεύει σημαντικά. Παραμένουν μόνο μεμονωμένες κρίσεις πονοκέφαλου, στην μορφή του αρχικού είδους κεφαλαλγίας, οι οποίες όμως μπορούν να νοσηλευτούν καλά.